Maandag wordt de shortlist van de Libris Literatuurprijs bekend gemaakt; zes boeken uit een lijst van nu nog vierentwintig. De jury van De Gouden Uil liet heel eigenzinnig de grote namen links (of rechts) liggen, wat een verrassende shortlist opleverde. Ik ben benieuwd of de Libris-jury dat voorbeeld gaat volgen. Dus geen Doeschka Meijsing, geen Leon de Winter, geen Nelleke Noordervliet en geen Charlotte Mutsaers en wat mij betreft is dat terecht. Ik denk dat in ieder geval Erwin Mortier met Godenslaap wel genomineerd zal worden, ook gezien het hoge Vlaamse gehalte van de jury. Ik hoop op Martin Hendriksma met Familievlees, zoals ik al eerder schreef en eigenlijk ook wel op deze roman van Rob van Essen. Ik schafte hem aan vanwege deze longlist, ik werd nieuwsgierig door de beschrijving op de achterflap.
'Geschiedenisleraar Jacob Visser heeft een huis op een woonerf, een dochter die gaat trouwen en een vrouw die na de dood van hem is vervreemd. Wanneer hij tijdens zijn lessen iets ondoordachts zegt, komt zijn leven in een maalstroom terecht. Een groepje neonazi's vat zijn uitspraken op als een oproep om tot actie over te gaan en benoemt hem tot hun leider; in een gekraakte concertzaal wordt hij als held ingehaald, en een oudere boer durft hem eindelijk te laten zien welk vreemd schilderij hij al jaren op zolder verborgen houdt'.
Met een dergelijke samenvatting heb je mij als lezer binnen maar dat hoeft niet automatisch tot een leessucces te leiden. In dit geval wel al is de roman veel minder politiek dan de achterflap doet vermoeden. Dat gaat slechts op voor de verhaallijn waarin Van Essen het mechanisme beschrijft van leiderschap en volgelingen. We volgen Jacob Visser een paar etmalen waarin zijn leven volstrekt over de kop wordt gehaald. Uiteindelijk heeft alles te maken met het gemis: een van zijn beide dochters is op jonge leeftijd omgekomen. Andere mensen in zijn omgeving hebben ook te maken met verlies en onverwerkt verdriet.
De maalstroom waarin Vissers leven terecht komt leest als een soort psychose. Een paar opmerkingen van hem tijdens een geschiedenisles worden gebruikt om een hetze tegen hem te ontkenen. (Die verhaallijn kent trouwens opvallende parallellen met manier waarop de leraar in Het Diner van Herman Koch ontspoort). De ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op, er is weinig tijd om op adem te komen, zowel voor de lezer als de hoofdpersoon. Van Essen roert actuele en belangrijke thema's aan: leiderschap, hypes, rouwverwerking enzovoorts. En er zijn genoeg voorbeelden van op het oog niet al te heftige uitspraken die grote gevolgen kunnen hebben. Tegelijkertijd is het trefwoord van dit boek is ironie: het lukt Jacob Visser maar niet om de dingen in het leven nog serieus te nemen na de dood van zijn dochter. Het gaat langs hem heen, het glijdt van hem af en het doet er niet veel meer toe.
Een boek met veel verschillende lagen dat mij dwong om door te lezen. Omdat het beklemmend en spannend en onthutsend is. De diverse relaties in het verhaal zijn scherp en dicht op de huid beschreven en krijgen iets vervreemdends door die voortdurende ironie. Typisch zo'n boek om in een klein gezelschap nog eens over door te praten; domweg omdat er veel te bepraten valt. Ik ben benieuwd of het boek de shortlist haalt, het zou zeker niet onterecht zijn.
Jaaps boekencijfer: 8.5
Geen opmerkingen:
Een reactie posten