Op leven en dood

De Hongerspelen – Suzanne Collins



De Hongerspelen is een hit in Amerika. Op diverse lijstje staat de bestseller vermeld als het beste jeugdboek van 2008. In Nederland wil het tot nu toe wat minder vlotten. Het is waarschijnlijk lastig dit boek goed in de markt te zetten. Uitgevers zijn na het enorme succes van de Harry Potter-serie naarstig op zoek naar nieuwe kaskrakers. Potter zal de komende decennia waarschijnlijk niet geëvenaard worden maar wie een heel klein beetje in de buurt komt, scoort ook zeer behoorlijk. In de Harry Potter-serie viel echter pas na geruime tijd de eerste dode terwijl in dit boek direct al meer dan 20 jeugdige slachtoffers vallen. Hele andere koek dus en wat moeilijker om te promoten. Hoe verkoop je een psychologische roman waarin jongeren elkaar afmaken?

Het is geen boek over magie en tovenarij maar over rauwe realiteit. Alhoewel het wel ook hier om een fictieve staat gaat waar eigen regels gelden. Katniss Everdeen, de hoofdpersoon, is evenals Harry Potter, intelligent, slim en bezit over een grote overlevingskracht. Voor de rest is het allemaal een stuk minder romantisch.

Het fictieve land Panem, waarin De Hongerspelen zich afspeelt, bestaat uit twaalf districten, die ooit in opstand kwamen tegen het hoofdbestuur, het Capitool. Het dertiende district is destijds uitgeroeid en met de grond gelijkt gemaakt. De inwoners van Panem leven voor het grootste deel in armoede en lijden honger. Katniss woont met haar moeder en zusje in het twaalfde en armste district. Eenmaal per jaar vinden de zogenaamde Hongerspelen plaats waaraan uit ieder district een jongen en meisje meedoen, de zogenaamde tributen. Het is een soort van toernooi dat deels als straf voor de opstand en deels als vermaak voor de elite, wordt georganiseerd. De Hongerspelen worden live uitgezonden en zijn nog het beste te vergelijken met Big Brother. Behalve dan dat er uit de Hongerspelen maar 1 kandidaat levend terugkeert, pas nadat alle andere tributen zijn omgekomen.

Katniss neemt de plek van haar jongere zusje als deze wordt ingeloot in tribuut. Ze lijkt geen schijn van kans te maken tegen de veel beter getrainde tributen uit de hogere districten. Maar dat loopt allemaal even anders. De mannelijke tribuut uit haar eigen district speelt daar geen onbelangrijke rol in. De twee vechten zich manmoedig en met wat geluk door de verschrikkingen in de jungle heen. Al vrij snel zijn er nog minder dan tien tributen over. Het grote publiek 'geniet' mee, de bevolking wordt gedwongen te kijken, van de vaak gemanipuleerde ontwikkelingen. Het is adembenemend en Collins weet deze Big Brother vakkundig en geloofwaardig neer te zetten.

Het is een spijkerhard boek met veel geweld maar het is niet om niets. De gruwelijkheden dienen een doel en hebben daardoor een zekere logica. Het minder sterke element in dit boek is dat Collins niet overtuigend maakt waarom de Hongerspelen nodig zijn om het volk koest te houden. Het evenement is bedacht om een spannend verhaal te kunnen schrijven. Waar Rowling er in slaagt om de gebeurtenissen in Zweinstein volstrekt logisch en vanzelfsprekend te doen zijn, is het verhaal van Collins op een wat geforceerder leest geschoeid. De diepere noodzaak ontbreekt. Dat maakt de gebeurtenissen echter niet minder spannend en er zitten genoeg lagen in om over door te denken.

Collins is een origineel schrijfster is die met dit opvallende werk de grenzen van het jeugdboek verkent. Het evenement zit krankzinnig in elkaar en kent veel onverwachte wendingen en ik stel me voor dat het bedlampje bij lezers pas heel laat uitgaat. Het is geen boek voor watjes maar voor kinderen die tegen een stootje kunnen. Kinderen lezen wel vaker over verschrikkingen, bijvoorbeeld in Kruistocht in Spijkerbroek, maar De Hongerspelen zit dichter op de huid en is veel rigoureuzer. Het is vanaf het begin af aan duidelijk dat Katniss slechts in leven kan blijven als de anderen doodgaan. Ook degenen die ze aardig vindt of waar ze vriendschap mee sluit. Dat maakt het boek bij vlagen bijna ondraaglijk, zeker als je je in de hoofdpersoon gaat verplaatsen. Natuurlijk gaat Collins ver maar ze roept wel belangrijke vragen op over loyaliteit en egoïsme. Waar liggen de grenzen van vriendschap en gaat deze over in liefde? En ze zet lezers aan het denken over gevoelens en instincten, over overleven en de waarde van een mensenleven. Een boek boordevol dilemma´s dat ook volwassenen in de ban zal houden.

Collins laat een paar eindjes open waardoor er ruimte is voor een vervolg. In oktober verschijnt de Nederlandse vertaling van deel 2 onder de titel Vlammen.
Het is jammer dat Collins er niet in geslaagd is context van het verhaal wat sterker te maken waardoor er iets teveel een sfeer van een 'leuk verzonnen verhaal' om heen blijft hangen dat nodig was om er een spectaculair boek van te maken. De Hongerspelen zelf zullen me nog lang achtervolgen: het gemanipuleerde, de gemuteerde dieren, het onraad dat overal schuil gaat. Het land Panem heeft me echter nog niet helemaal in de greep en blijft vooral een concept. Misschien weet Collins in deel 2 dat evenwicht te herstellen.

Jaaps boekencijfer: 7.9