Archeonprijs voor Jacques Vriens

Jeugdboekenschrijver Jacques Vriens heeft zaterdag de Archeonprijs 2009 gewonnen met zijn boek Oorlogsgeheimen. Daarmee is dit boek uitgeroepen tot beste historische jeugdroman van de laatste twee jaar. De prijs, een oorkonde en een bedrag van duizend euro, werd in het themapark Archeon in Alphen aan de Rijn uitgereikt door juryvoorzitter Jaap ter Haar.


Oorlogsgeheimen speelt zich af in 1943 in een Zuid-Limburgs dorp. Van het boek zijn al meer dan 45.000 exemplaren verkocht. Voor de Archeonprijs waren veertig boeken ingezonden waarvan vier boeken waren genomineerd. Naast Oorlogsgeheimen waren dat Manhatan van Rob Ruggenberg, Meisje aan de ketting van Lydia Rood en Oorlog zonder vader van Martine Letterie.

Wie wint de Astrid?

Vier Nederlandse auteurs en twee illustratoren zijn genomineerd voor de zeer lucratieve Zweedse Astrid Lindgren Memorial Award 2010 waaraan een bedrag van maar liefst 470 duizend euro is verbonden. De Zweedse regering stelde deze prijs in na het overlijden van de vermaarde schrijfster in 2002. Pas op 24 maart volgend jaar wordt de winnaar bekend gemaakt. De Nederlandse kanshebbers zijn Harrie Geelen, Peter van Gestel, Guus Kuijer, Joke van Leeuwen en de illustratoren Harrie Geelen en Marit Törnqvist. Wat ze verbindt is dat ze allen verbonden zijn aan uitgeverij Querido en dat ze het moeten opnemen tegen 162 andere genomineerden uit tientallen landen, waaronder de Vlaamse auteur Bart Moeyaert.

Ook leesbevorderaars en anderen die zich inzetten voor jeugdliteratuur maken een kans. JaapLeest gaat maar eens hard zijn best doen in de komende jaren voor de prijs in aanmerking te komen!

Oranje bovenst

Cor de Horde - Heeft de koningin een huissleutel? En andere vragen van kinderen aan het koningshuis.

Ik zat dit boekje op Prinsjesdag te lezen en er staan vragen in dit boekje die je meteen zou willen stellen. Vindt ze het leuk om het land te regeren? Wat gebeurt er als ze ruzie krijgt met een minister? Maar natuurlijk ook: is de gouden koets echt van goud? Nee dus, hij is van Javaans teakhout en deels bedekt met bladgoud.

Heeft de koningin een huissleutel is het vijfde deeltje in een serie met vragen van kinderen over onder andere Europa (Spreken we in Europa straks allemaal Europees?), de politie (Krijgt de politie ook wel eens een bon?) en Artis (Drinken vissen water?). Tientallen vragen van kinderen en eigenlijk zijn de vragen het leukst. - Heeft de koningin een beste vriendin? - Waar worden de boodschappen gedaan? - Gaat de koningin wel eens fietsen? - Heeft ze alleen maar merkkleding of ook wel eens iets van de HEMA? - Poetst de koningin haar tanden zelf? - Is de koningin echt heel rijk? enzovoorts, enzovoorts.

Journalist Cor de Horde geeft in een prettige stijl antwoord waar bij hij net niet te veel op de hurken gaat zitten en diverse leuke weetjes en nieuwtjes brengt. Zo leren we dat de koningin wel een computer heeft maar hem niet gebruikt. Ze heeft drie vaste kappers die haar kapsel mogen doen en haar lievelingskleur is niet oranje maar blauw. En misschien wel het meest opmerkelijk: haar kranten worden altijd vantevoren even gestreken zodat ze geen vieze handen krijgt. De variatie van vragen en antwoorden is groot, het gaat over haar lievelingsdier en favoriete muziek maar ook over staatsrecht en haar takenpakket.

De Horde heeft duidelijk een grote sympathie voor het koningshuis en Beatrix in het bijzonder, dat is logisch want hij is medewerker van Vorsten Royale. Hij is weinig kritisch en gaat uit van het romantische beeld van het koningshuis waarin een koningin nou eenmaal een deftige dame is die dure kleren en sieraden draagt en een grote hofhouding heeft. Op de vraag of de koningin echt heel rijk is stelt hij: "Ze houdt van mooie en stijlvolle dingen en die zijn vaak erg kostbaar. Als je het leven leidt van een koningin, kost dat gewoon heel veel geld". Hoezo gewoon? Ergens anders stelt hij weer dat 'de familie het geld niet zomaar over de balk gooit, ze zijn in veel opzichten best zuinig'.

Dat oranje-boven toontje gaat een beetje irriteren. Geen woord over het bestaan van Republikeinen of andere criticasters. De Horde gaat uit van een heel traditioneel beeld van het koningshuis en dat is een zwak punt. Niet dat hij een super-kritisch boekje had moeten schrijven maar nu neigt het wel een beetje naar propaganda. Hij neemt het onomwonden voor het Koninklijk Huis op als het gaat om de onenigheid met de pers.

Het is een leuk en leerzaam boekje maar het had wel wat spannender gekund. Complimentje voor de eenvoudige maar doeltreffende illustraties van Irene de Goede. En oh ja, ze heeft een huissleutel, meerdere zelfs want ze heeft meerdere huizen en paleizen. Maar dat is natuurlijk heel gewoon als je het leven van een koningin leidt.

Jaaps boekencijfer: 7.4

De dood in de ogen

Rachel Ward - Deadline


In Amerika is dit boek uitgegeven onder de titel Numbers en dat dekt meer de lading dan het wat thriller-achtige Deadline dat notabene ook een Engels woord is. Had het dan bij Numbers gehouden of een titel met nummers, getallen of datums. Want vooral om dat laatste gaat het in dit boek. Als mensen haar aankijken, ziet Jem hun sterfdatum voor zich. Ze krijgt op een of andere manier die getallenreeks door en in alle gevallen blijkt het te kloppen. Je zal het maar hebben. Rachel Ward werkt dit gegeven in haar debuutroman in eerste instantie vernuftig uit. Jem is na de dood van haar junkie-moeder, die aan een overdosis overleed, in een pleeggezin terecht gekomen maar het wil allemaal niet echt vlotten. Ze leert Spider kennen, een andere drop-out die net als zij geschorst is van school. Met hem struint ze door Londen en komen ze terecht bij het reuzenrad de London Eye waar Jem bij alle mensen in de rij dezelfde sterfdatum ziet en dat blijkt de datum van die dag te zijn. Ze weten nog net te weg te komen voordat er een bom ontploft en vanaf dat moment zijn ze op de vlucht want de twee jongeren zijn vanaf dat moment de meest gezochte mensen van Engeland. Spider heeft een donkere huidskleur en Jem vertrouwt niemand dus ze zijn niet van plan zich aan te geven. Er is echter 1 complicatie: Jem kan zien dat de sterfdatum van Spider al over een week is. Dat is extra vervelend nadat de twee elkaar wel erg leuk gaan vinden.

Het zien van de sterfdata van mensen is een fascinerend gegeven waar Ward helaas niet genoeg gebruik van maakt. Het grootste gedeelte van de roman staat in het teken van een soort Bonnie & Clyde-achtig verhaal waarin de twee met gestolen auto's en te voet de politie te slim proberen af te zijn terwijl ze hun eigen portretten in de krant zien staan en ondertussen ook nog eens smoorverliefd worden op elkaar. En dat is bijzonder voor een meisje dat niemand vertrouwt en weinig op heeft met aanraking en intimiteit. In het laatste gedeel van Deadline spelen de sterfdata weer een prominente rol en weet Jem ze een plek te geven. Want ze is allesbehalve blij met die gave.

Deadline is een vrij sombere roman over uitzichtloosheid en eenzaamheid waar een vleugje spiritualiteit doorheen loopt. Ward doet daar echter geenszins romantisch over; Jem heeft eigenlijk alleen maar last van haar gave zeker als deze bekend wordt bij het grote publiek dat meteen in de rij staat om hun persoonlijke datum te vernemen. De roman was sterker geweest als Ward meer had ingezoomd op die sterfdata en het wat trage vluchtverhaal had gecomprimeerd. Ze zet echter wel een aantal sterke karakters neer waaronder Spider en zijn oma Val maar vooral Jem. Door haar onzekerheid en zwaarmoedigheid helt Deadline af en toe over naar een loodzwaar boek maar Ward blijft net aan de goede kant. De titel doet misschien een thriller vermoeden maar het is veel meer een psychologische jeugdroman in de Lemniscaat-traditie.

Een bijzonder gegeven maakt nog niet direct een goed boek maar Ward komt een heel eind. Ze is bezig met een vervolg terwijl het verhaal rond Jem wel klaar lijkt.
In ieder geval een schrijfster om in de gaten te houden.

Jaaps boekencijfer: 7.2

Gebr.: nog steeds adembenemend

Ted van Lieshout – Gebr.

Luuk redt het dagboek van zijn overleden broer Marius (Maus)voordat hun moeder de spullen van haar zoon gaat verbranden. Door er niet in te lezen maar er zelf in te schrijven, eigent hij zich het dagboek toe maar uiteindelijk kan hij de verleiding niet weerstaan en komt hij er achter dat zijn broer allang van zijn geheim op de hoogte was. Beide broers worden verliefd op jongens. Luuk is van de binnenwereld terwijl Maus er opener en luchtiger mee omging. Hoe geheim is je grootste geheim?


Ted van Lieshout schreef in 1996 een roman die in 2009 volstrekt niet verouderd is want over universele en tijdloze thema’s gaat is en ver uitstijgt boven het gemiddelde jeugdboek. Dertien jaar geleden hapte ik naar adem en ook nu kan ik het boek weer niet wegleggen. Gebr. is opnieuw uitgegeven ter gelegenheid van de aan Van Lieshout toebedeelde Theo Thijssen-prijs en wellicht vindt de roman zijn weg naar een nieuw publiek van jong-volwassenen. Jongeren die in de coming-out zitten maar alle jongeren die worstelen met hun gevoelens, met volwassenen, met de strijd tussen hun binnen- en buitenwereld. Het is een boek vol liefde zonder dat het ook maar een moment zoet is. Gebr. is eerder rauw en prikkelend en soms zelfs woedend. Het viel me opnieuw op hoe scherp de moeder is beschreven. Het lukt de gezinsleden niet echt om elkaar te bereiken na het overlijden van Maus maar ze verliezen elkaar ook weer niet helemaal. Van Lieshout geeft vrij nauwkeurig weer dat je er uiteindelijk alleen voor staat en zelf je weg in het leven moet zoeken. De structuur van Gebr. is nogal ingenieus maar staat volledig in het teken van het verhaal en staat zichzelf niet in de weg. Het boek is een ervaring, een soort van trip. En het zegt veel dat ik dat bij herlezing nog steeds zo ervaar.

Jaaps boekencijfer: 9.0

Vier genomineerden voor Archeonprijs

Komende zaterdag wordt de nieuwe Archeon Prijs voor het beste historische jeugdboek van de afgelopen 3 jaar uitgereikt. Van de longlist zijn 4 boeken over die in aanmerking komen.

Manhatan - Rob Ruggenberg
Meisje aan de ketting - Lydia Rood
Oorlogsgeheimen - Jacques Vriens
Oorlog zonder vader - Martine Letterie

Er is hernieuwde belangstelling voor het historische jeugdboek, mede door de oprichting van de Schrijvers van de ronde tafel.

Gouden Lijst voor Els Beerten

De allereerste Gouden Lijst is toegekend aan Allemaal willen we de hemel van Els Beerten. Mirjam Oldenhave en Edward van de Endel waren ook genomineerd voor respectievelijk Voor jou 10 anderen en De Gelukvinder. Een groep recensenten nomineerde, enkele jeugdboekenschrijvers zaten in de uiteindelijke jury. Wie dit blogje wat vaker leest, weet dat ondergetekende zeer content is met deze uitslag. Van de Vendel schreef een belangrijk boek dat iedereen moet lezen maar Beerten schreef zo'n zeldzaam hoogstaand gelaagd jeugdboek dat deze literaire prijs meer dan verdient.

De initiatiefnemers van de Gouden Lijst (Hans Hagen en Ted van Lieshout) vonden dat de prijs er moest komen omdat de Gouden Zoen ineens verdween. Er was geen specifieke prijs meer voor jeugdboeken voor 12+-ers. Nu dus weer wel. Althans dit jaar. Hopelijk komt er een vervolg. Zal wel van het geld afhangen. Goed initiatief natuurlijk want juist deze categorie boeken valt nogal eens tussen wal en schip.

bron

Bang, banger, bangst!

Angsten Academie - Gitty Daneshvari

Welke vind jij leuker?

De oorspronkelijke titel is School of Fear en dan ziet het er zo uit:

In Nederland heet het Angsten Academie en dan ziet het er zo uit:


Het eerste van een serie van 4 boeken dat nogal als een hype in de markt is gezet. De filmrechten waren al verkocht voordat het eerste deel was verschenen. Iedereen probeert de volgende Harry Potter-rage te ontketenen maar dat komt natuurlijk maar 1 x in de honderd jaar voor. Zowel qua niveau als verkoopcijfers. Angsten Academie is niet meer dan een aardige poging en zeker een originele al zijn er zeker overeenkomsten. Net als Zweinstein is de Angsten Academie een school die voor de buitenwereld onbekend is en waar bovenmatig geheimzinnig over wordt gedaan. Er wordt eveneens les gegeven door zeer merkwaardige onderwijzers en waar doen voorwerpen als Supersterke Stinkstenen of Groenlands Schimmelslijm toch aan denken? Kortom, iets minder opvallend meevaren op het succes van Rowling had de auteur niet misstaan.

Vier kinderen met een ernstige fobie worden door hun ouders naar een geheim zomerkamp gestuurd waar ze van hun angsten moeten worden afgeholpen. Theo is bang voor de dood, Garrison voor water, Lulu heeft claustrofobie en is doodsbang voor liften en Madeleine voor insecten en dan met name spinnen. Mevrouw Wellington is de eigenzinnige directrice van die nogal mysterieuze Angsten Academie waar meer vreemde types rondlopen zoals meneer Schmidt waarvan het niet helemaal duidelijk is of hij nu doof of blind is en Leonard von Munchhausen die om alles wil wedden. De vier kinderen moeten niks de school en weinig van elkaar en willen het liefst zo snel mogelijk naar huis maar worden toch in een avontuur getrokken waarin ze wel samen moeten optrekken.

De vier kinderen zijn de belangrijkste karakters in dit boek en hun angsten zijn behoorlijk realistisch. Je kunt nog zo goed in sport zijn maar als je bijna bij alles wordt geremd omdat je als de dood bent voor water dan kent je leven veel beperkingen. Angst speelt de hoofdrol in dit boek, al gaat het bij deze kinderen om meer dan dat. Zij lijden aan een heuse fobie. Daarmee heeft Daneshvari een boeiend thema te pakken want zoals de ondertitel zegt: Iedereen is wel bang voor iets. En dat kan uit de hand lopen, zo blijkt uit dit boek maar ook uit het echte leven. Daneshvari gaat op een luchtige en grappige manier met de angsten. Ze neemt ze serieus maar relativeert ze ook direct weer. ('Wil je niet overwegen om van angst te wisselen', vraagt de vader van Madeleine als ze in het vliegtuig zitten).

Waar kun je allemaal wel niet bang voor zijn? Ieder hoofstuk wordt voorafgegaan door de omschrijving van een, niet altijd even bekende, fobie. Zo bestaat er Peladofobie (angst voor kale mensen), Lachanofobie (angst voor groente) en Consecotaleofobie (angst voor eetstokjes) en zelfs de angst voor pindakaas die aan je gehemelte blijft plakken heeft een benaming: Arachibutyrofobie. Maar je kunt ook bang zijn voor katten, voor de zon, voor spiegels of niet naar school of in bad durven. Het lijkt af en toe onzin maar bij inspectie blijkt de lijst met angsten inderdaad enorm en kan de auteur nog wel wat deeltjes voort.

Als poging om angsten bespreekbaar te maken en er enige relativering op los te laten, is dit boek zeker geslaagd. Daneshvari kan met haar Angsten Academie echter op geen enkele manier in Rowlings voetsporen treden. Geen nieuwe Harry Potter. Wel een leuk thema en hopelijk werkt de auteur de angsten in de volgende delen wat meer uit. Daar ligt de kracht van dit boek en iets minder in alle malle bijfiguren en hilarische ontwikkelingen. De plot is logisch en nogal voorspelbaar maar opent de weg voor de volgende delen.

Jaaps boekencijfer: 7.3

School of fear: website

Kanshebbers op de Gouden Griffel (7 en slot))

In 1985 verscheen Roltrap naar de maan, het kinderalbum van de Nederlandstalige popgroep Het Klein Orkest. Vrolijke liedjes over een spin, een blauwe step en een dromedaris die commissaris is en een bijzonder slotnummer. Dat laatste nummer is een vertelling op muziek over een koning die de dood wil uitbannen. Hier kun je De Ballade van de Dood van het Klein Orkest horen. De koning krijgt het voor elkaar om de dood te laten sterven en zijn het volk het eeuwige leven te geven. Maar tja, dat blijkt ook geen pretje: altijd maar feesten en plezier maken en bovendien werd het wel erg druk en vol omdat er niemand doodging. De dood hoort bij het leven. Een lichtvoetige, speelse manier om kinderen met de dood te laten kennismaken en bijna 25 jaar later moet iemand gedacht hebben: daar zit nog wel een mooi prentenboek in. De Zuidsfrikaanse tekenaar Piet Grobler maakte van de koning een leeuw en de onderdanen zijn dieren in alle soorten en maten. Geen uitgebreide dierentuin, daarvoor zijn de dieren net iets te atypisch en menselijk getekend. Wel vrolijke prenten die de prachtige ballade prima ondersteunen. Een feestelijk en vrolijk boek over de dood, en over het leven natuurlijk. Misschien een beetje gemakkelijk om een bestaande tekst te nemen maar in dit geval mag het: De Ballade van de Dood is een klassieker en beter laat dan nooit is er nu ook een prentenboek van.

Jaaps boekencijfer: 8.2

p.s. Dit was de laatste bespreking van de 8 Zilveren Griffelwinnaars (eenmaal besprak ik er 2 tegelijk). Op 6 oktober wordt bekend gemaakt welke van deze boeken de Gouden Griffel van 2009 wint. Afgaande op de boekencijfers is mijn top 3

1. Het geheim van de keel van de nachtegaal
2. Opa laat zijn tenen zien
3. De Ballade van de dood

Als ik het zou moeten voorspellen zou ik mijn nummer 1 ook op 1 zetten. Het geheim van... heeft bijna alle prijzen al gewonnen dus de jury kan dat laat meewegen en een andere keuze maken. Dan tip ik nog Een halve hond heel denken van Joke van Leeuwen omdat ze nou eenmaal Joke van Leeuwen is (al kwam ze er bij mij het slechtst vanaf van deze boeken) en Duivendrop van Dirk Weber omdat het de enige roman is. Stiekem zou ik het heel leuk vinden als Opa laat zijn tenen zien, de gedurfde en originele stripgedichtenbundel waarvan binnenkort een nieuw deeltje verschijnt, er met de prijs van door zou gaan.

Wat biedt het jeugdboeken-najaar?

Dit wordt het nieuwe logo! Ik ben er best al trots op terwijl ik er niks aan gedaan heb. De lancering van de site is natuurlijk het belangrijkste evenement van dit najaar, alhoewel: morgenochtend, zaterdagochtend dus, de aftrap van mijn jeugdboekenrubriek in het nieuwe radio 2 programma SnoTime!. Het programma is van 6.00 tot 9.00 en ik zit gelukkig in het het laatste half uur, na half 9 dus. Wekelijks zal ik 2 jeugdboeken signaleren en bespreken. Vanaf eind deze maand zijn de radiobesprekingen dus terug te luisteren op de nieuwe website JaapLeest, die dit blog gaat vervangen.

En er verschijnen ook nog nieuwe boeken. Een heleboel. Ze worden dit weekend traditiegetrouw gepresenteerd op de Manuscripta in Amsterdam, de opening van het boekenseizoen. Hieronder alvast een voorproefje.

Vanaf 8 oktober de kinderboekenweek over Snoepen en Eten. Non-fictie schrijver Jan Paul Schutte haakt met zijn kinderboekenweekgeschenk in op dat thema en er (her)verschijnt een lading aan kinderkookboeken en dergelijke.

Ik ben benieuwd naar de serie van uitgeverij Leopold onder de noemer De schrijvers van de ronde tafel waarin auteurs de Tweede Wereldoorlog opnieuw bij kinderen onder de aandacht willen brengen, en dan met name de wat minder bekende aspecten daarvan. Lydia Rood schijft in Opgejaagd bijvoorbeeld over het lot van de Sinti-zigeuners.

Uit het buitenland de opvolger van Hongerspelen van Suzanne Collins onder de titel Vlammen. Eindelijk een nieuw jeugdboek van Mark Haddon die met Het Wonderbaarlijke Voorval Met De Hond In de Nacht een boek schreef dat vrijwel iedereen gelezen heeft. Kijken of dat met Boem! (of 70.000 lichtjaren van huis) ook gaat lukken. En een van de hipste schrijvers van dit moment, Dave Eggers, komt met een soort bewerking/hervertelling of hele nieuwe versie van Max en de Maximonsters. De klassieker van is namelijk verfilmd door Spike Jonze en gaat Max en de Wild Things heten, zo te zieten ook in de Nederlandse vertaling.

Problemen en ellende: Actrice Erna Sassen, zal voor mij altijd aan Medisch Centrum West verbonden blijven, komt met het Dit is geen dagboek over een jongen die de woede over de zelfmoord van zijn moeder van zich afschrijft.

Een nieuw deel in de, in korte tijd al veelbesproken en behoorlijke belauwerde, Slash-serie van uitgeverij Querido waarin een jeugdboekenauteur in samenwerking met een jongere diens levensverhaal tot een roman verwerkt. In dit geval verwerkte Bibi Dumon Tak het verhaal van Castel die gepakt werd als smokkelaar van cocaine en uiteindelijk uit de gevangenis vluchtte tot het boek Latino King.

De meeste bijzondere titel, dus niet het boek maar de titel, van dit najaar is die van de nieuwe roman van Angelo Vergeer: Hein. De jongen die zijn moeder in de vriezer stopte over een jongen die nog geen afscheid kan nemen van zijn overleden moeder.

Mr Finney zal ongetwijfeld veel publiciteit krijgen. De creatie van Prinses Laurentien en Sieb Posthuma is bedoeld om kinderen bewust te maken van de klimaatverandering en duurzaamheid. Hopelijk is het inhoudelijk wat beter dan de boekjes van andere auteurs die vooral aandacht kregen vanwege hun naam zoals Ayaan Hirsi Ali en Madonna.

Nou ja, er verschijnt nog veel en veel meer. Boeken die veel gaan verkopen zoals Je bent van mij van Maren Stoffels en Hans Kuyper en boeken waar door recensenten veel van wordt verwacht zoals Het verbond van de bliksems van Isabel Hoving, die zo verrassend debuteerde met De gevleugelde kat dat nu eindelijk een opvolger krijgt.

Laat het nu maar gaan regenen en waaien!